ریچارد اوبری اولین تمرین دهنده دلفین دنیا برای اهداف نمایشی و مجری شوی آبیِ تلویزیونیِ دهه شصت «ماجراهای فیلیپر» با نقش آفرینی یک دلفین است. او رابطه عاطفی عمیقی با این دلفین-به نام کتی-برقرار کرده و کمکم درمی‌یابد دلفین رو به افسردگی می‌رود. تا اینکه یک روز کتی با حبس کردن نفس [تنفس دلفین ها ارادی است] در آغوش ریچارد خودکشی می‌کند؛ اینجاست که ریچارد منقلب شده و تصمیم می‌گیرد یک‌تنه در برابر صنعت قدرتمند نمایشهای آبی قد علم کرده و شروع به جنگیدن برای حقوق دلفین‌ها کند. او در این راه بارها کتک میخورد، زندان میرود، تهدید به مرگ میشود، ربوده میشود و هزار بلای دیگر سرش میاید تا اینکه به سرمنشا اصلی خرید و فروش دلفینها در ژاپن میرسد: خلیج کوچکی در بندر تایجی؛ جایی که خود ژاپنی ها آن را خانه بین‌المللی دلفین‌ها می‌دانند و انواع و اقسام موزه ها برای گرامیداشت این حیوان در آن به چشم میخورد. اوبری موجه می‌شود تایجی هر ساله در فصل صید شاهد بزرگترین کشتار دلفین هاست،۲۳ هزار دلفین. آانهایی که زنده‌گیری میشوند با قیمتی تا ۱۵۰ هزار دلار به پارکهای آبی فروخته میشوند و دلفینهایی که خریداری ندارند نیز به قیمت ۶۰۰ دلار راهی کارخانه ها میشوند تا گوشتشان-که اتفاقا جیوه بالاتر از حد استانداردی دارد- به جای گوشت نهنگ و سایر دریازیان به ژاپنی ها قالب شود. در اینجا ریچارد با لویی سایهویوس عکاس و فیلمبردار نشنال جئوگرافی همراه مشده و تیمی از نخبه ترین تکنسین ها و غواصان را به خدمت میگیرند تا پرده از این رسوایی بردارند: غواصی که تا ۵ دقیقه نفس میگیرد و تا ۳۰۰ فوت پایین میرود، تیم فیلمبرداری و جلوه های ویژه جرج لوکاس (LIM) و چند فعال محیط زیست دیگر. قرار بر این میشود که دوربین ها و میکروفونهای اولتراسوند را در ماکتهای سنگی، آشیانه پرندگان و نیز در زیر آب خلیج -که شدیدا تحت کنترل پلیس و بومیان است- استتار کرده و تعبیه کنند. یک بالن کوچک مجهز به دوربینی را نیز شبانه به بالای خلیج میفرستند.

سایهویوس در این باره میگوید:«ما میخواستیم کارمان قانونی باشد به همین خاطر با دفتر شهردار تایجی و اتحادیه شکارچیان دلفین شهر تماس گرفتیم. ما میخواستیم حقیقت داستان را از جانب آنها نیز بشنویم اما به نظر میامد آنها هیچ علاقه ای به همکاری نداشتند. تایجی ها آنقدر از این راه درآمد داشتند که هرگز حاضر نبودند صنعت کشتار دلفین را به مخاطره بیندازند. شهردار به ما هشدار داد که اگر بیش از حد به خلیج مخفی شکارچیان نزدیک شویم ممکن است صدمه ببینیم و یا حتی کشته شویم.» از اینجا به بعد بسیار آموزنده است. یکسری آمریکایی از-خدا-بی‌خبر در نیمه های شب و سرمای زمستان، با وجود خطر زندانی شدن و ضرب و شتم و دیپورت، لباس غواصی می پوشند و با کمک دوربین دید در شب به دل خلیج میزنند. با راه اندازی میکروفون ها، تیم کارگردانی در هتل صدای سوتهای اولتراسونیک دلفینها را میشنود و با علم به اینکه فردا تمام این صداها خاموش خواهند شد جوی از اندوه حاکم میشود. سپیده دم کشتار آغاز می گردد و تمام تصاویر از چند زاویه ثبت میشوند. سرخی خلیج کنتراست عجیبی با سرخی خورشید می سازد. در تصاویر دیده میشود که تعدادی از دلفین ها بعد از کشته شدن دوباره در اقیانوس رها می شوند که این حیرت و خشم گروه را به دنبال دارد.

سکانس پایانی در همراهی با موسیقی جی.رالف حقیقتا شورانگیز است. اجلاس «کمیسیون بین المللی صید وال» در حال برگزاری است و جوجی میروشیتا نماینده ژاپن مشغول سخنرانیست. او می‌گوید در مسئله صید وال ها و دلفین ها حقوق حیوانات رعایت میشود، کشتن‌ها انسانی تر شده و شکار این موجودات رو به محدود شدن میرود. این در حالی‌ست که کارگردان پیش‌تر نشان داده بود که دولت ژاپن با پرداخت مبالغی سعی در خریدن آرای کشورهای توسعه نیافته به نفع تثبیت قوانین موجود میکند؛در همین حین ریچارد در حالیکه مانیتوری به خودش بسته و تصاویر ضبط شده کشتار هم روی آن در حال پخش است وارد سالن شده، روی سن می رود و جلوی نماینده ژاپن می ایستد.خبرنگاران دورش حلقه میزنند و جلسه به هم میریزد...بعد از اینکه نیروهای امنیتی بیرونش میاندازند با همان سر و وضع و مانیتور روشن در یک چهار راه شلوغ توکیو میایستد و رهگذران فست فوروارد میشوند. نهایتا فیلم با این هشدار تمام میشود که کشتار تایجی طبق برنامه هر سپتامبر تکرار خواهد شد، مگر اینکه اقدامی جدی علیه آن صورت گیرد.

با برنده شدن بیش از ۵۰ جایزه در سرتاسر دنیا از جمله اسکار بهترین فیلم مستند ۲۰۱۰،The Cove موجی را که به دنبالش بود به راه انداخته است. فعالیت علیه قتل عام دلفین ها اقزایش یافته، مدارسی که از گوشت آلوده به جیوه دلفین ها بعنوان غذای دانش آموزان استفاده میکردند تعطیل شدند و اخیرا دولت ژاپن از رفتارهای تهدیدآمیزش با فیلمسازانی که به طور قانونی قصد پرداختن به این موضوع را دارند دست برداشته است... و مهمتر از همه اینکه یک نوستالژیک را به اینکه هنوز نسل آدمهای خوب منقرض نشده امیدوارتر کرده.

*The Cove محصول 2009 آمریکا/کارگردان:لویی سایهویوس/نویسنده:مارک مونرو/با حضور ریک اوبری،لویی سایهویوس،ایزابل لوکاس،کرک کراک،چارلز همبلتون،سایمون هاچینز،جو کیسهلم

«تردید» هنوز به نیمه نرسیده بود، نیمی از صندلیهای سینما -فرضا یکی از این سینماهای سه هزار تومانی که عمو قالیباف در هر محله ای یک دانه‎اش را ساخته- خالی شده بودند و سینمادار شانس آورد که ملت گوجه فرنگی دَم دستشان نبود. بهترین فیلم جشنواره فجر بیست و هفتم و نامزد بسیاری از عناوین بهترین دیگر،و دومین فیلم کارگردان پس از هجده سال تنها یک شوخی بیمزه بود. ما و رفقا ولی تا آخرش ماندیم و افاضات روانپریشانه کارگردان را تحمل کردیم. چرا؟ چون خیلی انتلکتوئل بودیم و مثلا در این هملت به سبک ایرانیِ الکن که داشت گند میزد به روح و روانمان نکته خاصی دیده بودیم؟ نچ. علت اصلی تبدیل درام روانکاوانه استاد به کمدی اسلپ-استیک در ذهن ما بود، ناشی از حضور بازیگری سندروم داونی ولی بامزه در نقش برادر ترانه علیدوستی که کپی برابر اصل استاد جراحیمان بود و با هر حرکتش، یاد خاطره هایمان میافتادیم و می‌خندیدیم! راستش از جرقه هایی مثل درباره الی و تنها دوبار زندگی میکنیم و تهران انار ندارد که بگذریم، فیلمفارسی های این روزها را دیدن از دم، استاد و غیر استاد، فقط به یک چیز می‎ماند: کولونوسکوپی بدون استفاده از مواد لیز کننده.

«بچه وقتی بچه بود موقع راه رفتن شلنگ تخته می‌انداخت. می‎خواست جویبار مثل رودخانه روان باشد. می‌خواست رودخانه مثل سیلاب شود. می‎خواست چاله،دریا شود. بچه وقتی بچه بود، نمیدانست که بچه است. همه چیز پر از زندگی بود و همه آدمها یکجور بودند. بچه وقتی بچه بود، در مورد هر چیزی نظری نداشت. هیچ وابستگی‎ای نداشت. اغلب چهارزانو می‎نشست. یکهو فرار میکرد. روی سرش تِل میگذاشت و موقع عکس گرفتن آرایش نمیکرد.بچه وقتی بچه بود،زمان اینجور سوالها بود: چرا من منم و چرا یکی دیگه نیستم. چرا اینجا هستم و چرا اونجا نیستم. زمان از کجا شروع شد و انتهای فضا کجاست؟ زندگی زیر آفتاب یک رویا نیست؟ شیطان واقعا وجود دارد یا فقط آدمهایی وجود دارند که شیطان واقعی اند؟ بچه وقتی بچه بود تصویر واضحی از بهشت داشت. حالا حتی نمی‎تواند تخیلش کند. بچه وقتی بچه بود خفه میشد تا اسفناج و نخودفرنگی و پودینگ برنج و کلم پخته بخورد. حالا همه آنها را می‎خورد، نه فقط به این خاطر که مجبور است. پیش غریبه ها خجالت می‎کشید. هنوز هم می‌کشد. منتظر اولین برف می‌ماند. هنوز هم می مانَد. بچه یکبار وقتی بچه بود، روی یک تخت غریبه بیدار شد و بعد از آن همه آدمها زیبا به نظر میامدند. هنوز هم گاهی روی تختهای غریبه بیدار می‌شود اما فقط چند نفری زیبا به نظر می‌رسند.» *بچه هر قدر تقلا کرد بیشتر بزرگ شد.

اصل اول: وقتی نمیگذارند آدم حرفهای مهم بزند،مجبور است خیال کند هر حرفی که میزند حتما مهم است.

اصل دوم: حسن نیت برای هیچ چیز کافی نیست.

اصل سوم: اگر نمیتوانید ماشینی را که در سربالایی گیر کرده هل دهید، لااقل از آن پیاده شوید.

اگر فکر میکنید اصول بالا ارتباطی دارد با فیلم کوتاه حنا مخملباف -روزهای سبز- به نمایش درآمده در جشنواره ونیز و همچنین BBC فارسی، کاملا درست فکر کرده اید. فرض کنید یک ونیزی مشتاق که چیزی جالبتر از آفتاب گرفتن در ساحل و الکل پیدا کرده کنجکاو میشود بداند این روزها در ایران چه خبر است. خیلی ساده یک برنامه جشنواره فیلم شهرش را تهیه میکند، بلیط میخرد و به تماشای روزهای سبز می‌نشیند. ابتدا یک دختر لوس و نُنر را بر پرده می بیند که مدام  میگوید تهران عجب جهنمی است و مثل روان‌نژندها فقط آبغوره میگیرد و با خودش حرف میزند. ونیزی توی ذوقش میخورد ولی سعی میکند همچنان برای دیدن ادامه فیلم ترغیب شود. باز همان دختر نَنر ظاهر میشود در حالیکه پشت VIP یک استادیوم شلوغ منتظر ورود یک رییس جمهور سابق است و خیلی تلاش میکند تا دیوارها را از فرط روانپریشی نجود. ونیزی سر در نمیاورد؛ آیا رییس جمهورهای سابق مثل کارکترهای لابیرنت پن از دندانهایشان خون میچکد و چشمهایشان کف دستشان تعبیه شده؟ ونیزی سپس میبیند که در یک کشور اسلامی با چارچوبهای سنتی و محافظه‌کار، یکسری موجود شبه مست با موهای تیفوسی و سر و وضع شبیه مانکنهای میلان مشغول رقصیدن در خیابانند و عکس یک آدم ریشو را در دست گرفته اند که از قضا شخصیت خوب داستان است. یکسری آدم عجیب دیگر هم هستند که تاکید دارند این هم یکی مثل بقیه است-اشاره به آدم ریشوی خوب- ولی جریان بد و بدتر است و در ادامه حرفهای بی ربط دیگری میزنند. ونیزی هیچی نمیفهمد. باز با خودش تخیل میکند که مثلا در نظام سرمایه‎داری آمریکا، نوه لنین با سوءاستفاده از فضای باز سیاسی، کاندیدای ریاست جمهوری شده و توده عظیمی از طرفدارانش شامل همه انواع چپها، سبزها، رالف نیدرها و کسانی که از بحران اقتصادی به ستوه آمده اند هم هر روز در خیابان در مذمت سرمایه‎داری میتینگ بدهند. ونیزی به جبهه متحد دموکراتها و جمهوریخواهان حق میدهد که هر طور شده بخواهند جریان را جمع و جور کند. در صحنه بعدی فیلم، آدمهایی را میبیند که سنگ‎پرانی میکنند و پیکر خونالودی را بر دوش میکشند و نهایتا یکنفر از حزب سبزهای اروپا آمده دارد تعداد آرای واقعی را میخواند که نشان میدهد احمدی نژاد فقط شش میلیون رای آورده. چیزی که هر ایرانی حتی با چشم غیرمسلح هم میفهمد که این آمار به دور از واقعیت است. فیلم تمام میشود. ونیزی همان چیزهایی را هم که در مورد ایران میدانست یادش میرود و با ذهنی مغشوش و درب داغان در حالیکه فکر میکند تمام ماجرا همین بوده روانه قایق سواری میشود.

 پ.ن: شاید هم زیادی مته به خشخاش گذاشتم.

تشنه‎تان است؟ از سهم آب یکی دیگر بنوشید. چیری را در جنگل جا گذاشته اید؟ بی خیال جامانده تان شوید. صدایی عجیب در زیرزمین می شنوید؟ وانمود کنید که نمی‌شنوید. هر کاری که می‌کنید فقط بلافاصله از گروه جدا نشوید وگرنه غزل خداحافظی را خواهید خواند. جمله‌ی "همین الآن بر می‌گردم" تبدیل به چنان استعاره‌ای از یک صحنه وحشت‌زا و مرگبار شده است که تقریبا همه‌ی تماشاگران را در انتظار سر رسیدن مهاجم ماسک داری میخکوب می‌کند که ترتیب "فرد بدون بازگشت" را بدهد. نه، شما دیگر بر نمی‌گردید. خانواده‌تان شما را خونالود و در حالیکه از درب گاراژ دار زده شده‌اید پیدا خواهند کرد.

وقتی در حال فرار یا مخفی شدن از دست آن شیطان‌صفتِ دیوانه و چاقو به‌دست هستید ممکن است از خودتان بپرسید: واقعا کجاست؟ جواب این است: درست پشت سرتان! از کسانی که قبل از شما مرده اند یاد بگیرید. در فیلم سکوت بره‌ها [۱۹۹۱] کلاریس استرلینگ، کارآموز اف.بی.آی، حداقل این آینده‌نگری را داشت که با خودش اسلحه‌ای به مخفیگاه قاتل سریالی ببرد. کلاریس با دشواری زیادی زنده از آن انباری بیرون آمد. شما؟ نخواهید آمد. 

اگر شروع فیلم ترسناکتان به حال و روز خودتان شبیه است، فورا چراغها را روشن کنید و از اینکه همه کاردهای آشپزخانه سر جایشان هستند مطمئن شوید. اگر گزارش جدیدی از فرار از تیمارستان یا شیوع  آیین شیطانیِ اسرارآمیزی شنیدید، بی خیال فیلم ترسناکها شوید. خود شما احتمالا"در یکیشان خواهید بود. درواقع، از همه‌ی صفحات نمایشگر دوری کنید. روح و حلقه هر دو پیامد مشابهی داشتند. 

اگر در وضعیتی قرار گرفتید که می‌توانستید از دست آن قاتل نقابدار فرار کنید، یادتان باشد که غالبا ماشین وسیله قابل اعتمادی نیست. عمر باطری همیشه در لحظه ای وحشت افزا و غیرمنتظره تمام می شود. همچنین در لحظاتی که مورد هجوم دسته زامبی‌ها قرار گرفته‌اید، روی هر نیرویی که باید در آن لحظه به کمکتان بیاید حساب نکنید، چرا که دستتان را در پوست گردو می‌گذارد. همیشه یادتان باشد که یک دسته کلید اضافی با خود ببرید (دسته کلید اول حتما"در اولین حمله گم و گور خواهد شد) رفتن پیشگیرانه به یک مکانیکی را نیز مد نظر قرار دهید...مکانیکی که به هر حال، یک قاتل تبر به دست است.

به هر حال استقامت نشان دادن با حفظ نفرات هرچند کلیشه‌ای و خسته کننده به نظر بیاید ولی خوشایندتر از "انگار صد ساله مرده" بودن است.

اگر شما یا یکی از بچه‌هایتان، توانستید دلیل موثقی بیابید مبنی بر اینکه خانه قدیمی و بزرگی که اخیرا با قیمت نازلی خریده‌اید جن‌زده است، از خیر پوشاندن درزها بگذرید و بزنید بیرون. ما خانواده های زیادی را دیده‌ایم که  می خواستند با این جن‌زدگی کنار بیایند: وحشت در آمیتیویل، تلالو، پارانرمال اکتیویتی. تلاشهای شما برای اجتناب از رویارویی با روح شیطانی بیهوده است و او از شما بازی «بگیر و بکش» قشنگی راه می‌ندازد. پس فقط خانه را بفروشید و خسارتش را بپذیرید. افتاد؟

اخیرا" تلفنهای تهدیدآمیز داشته‌اید؟ پیامهای مرموز بدخطی نوشته شده با خون، آن هم پس از قتل بهترین دوستتان پیدا کرده‌اید؟ احتمالا" نفر بعدی خود شمایید. شبهای هراس‌آور به کسی اجازه تعویض لباس را نمی دهد، پس در اولین فرصت ممکن کفشهای راحتی بپوشید حتی برای موقعیتهای رسمی .خانمها! فقط کفش مبارزه! 

در موقع حمله خون‌آشام‌ها، وقوع قتلهای انتقامجویانه یا وجود ملکه رقص شیرین‌عقلی که توانایی قطعه قطعه کردن را به لحاظ روانی دارد، از رفتن به مجالس رقص به هر قیمتی شده باید دوری کرد. اجتماع بزرگ نوجوان‌ها، قاتلان بالقوه را به سمت خودش می‌کشاند، بنابراین چرا با جور کردن در و پنجره به دست خودمان به این اشتیاق بیافزاییم؟ نه! به مجالس رقص نروید. چون در هر صورت ماحصل آن همیشه بد است.

بله، نتیجه تعلیق‌آوری است. اگر این مورد را دور از ذهن نگهداشته و به اندازه کافی هم خوش‌شانس بوده باشید، باید در ثانیه‌های آخر حرکتی حقیقتا مشنگانه و رِمبووار روی مهاجم اجرا کنید. مهاجمتان بدون حرکت بر زمین افتاده؛ شما نفس راحت بلندی می کشید و وسیله محافظتان را پایین میاورید. اشتباه بزرگ! زامبی لند [۲۰۰۹] حرکتی راکه در این طور مواقع باید انجام داد را «ضربه‌ی دوبل» می‌نامد. همیشه یک ضربه مرگبار ثانویه را بزنید تا مطئن شوید که طرف مرده است. یقین داشته باشید در غیر این صورت برای دردسرهای بیشتر برخواهد گشت. 

اگر رابطه ی جنسی داشته‌اید، خواهید مرد. در فیلمهای ترسناکِ نوجوانان، دو نفری که با هم خلوت می‌کنند معمولا چیزهایی فراتر از لباسهایشان را از دست خواهند داد. در جمعه سیزدهم، مشخصا" تعدادی مربی کمپِ نوجوانان را داریم که یکی یکی اندام هایشان قطع می‍‌شود تا فیلم درجه ی R اش را به دست بیاورد. اغلبشان فقط چند دقیقه بعد از پایان قرار عشقی با یک تبر در صورتشان مواجه می شوند. اگر می‌خواهید جان به در ببرید، بکارتتان را دست نخورده و لباسهایتان را پوشیده نگهدارید. همانطور که هیچکاک در روانی اثبات کرد، حتی دوش گرفتن هم امن نیست. بهتر است با لباس دوش بگیرید!

-

منبع: تایم

برگردان: نوستالژیک

بعد از سندروم هجوم دیوانه وار فیلمهای اکثرا ضعیف و بعضا قابل اعتنا در قالب DVDهای کنار خیابانی، دو سه روز است که دیگر در میادین اصلی شهر به جای پیس پیسهای زیر لبی بی ربط، فقط یک کلمه تکرار می شود: گلشیفته رسید! این حرکت هر چه نباشد حداقل یک گام به جلو است. هم از لحاظ کار فرهنگی بودن و هم از لحاظ زدن رکورد سرعت دزدیده شدن یک فیلم هالیوودی.

باید گفت Body Of Lies در بهترین حالت فقط یک اتفاق خوب است حتی اگر گلشیفته فراهانی اش عملا تنها نقش پیام بازرگانی را داشته باشد. حالا که فیلم را دیده ایم شاید باید پرسید این حد از ذوق زدگی افکار عمومی جز ضرر برای فراهانی نتیجه دیگری هم خواهد داشت؟ حالا که فیلم نه ضد آمریکایی است نه ضد ایرانی و نه ضد هیچ چیز دیگر و گزک خاصی دست مسئولین ارشاد برای ممنوع الفعالیت کردن گلشیفته نمی دهد، آیا حضور بی حجاب گلشیفته با آن موهای پریشان عجیب روی فرش قرمز جوزدگی و خراب کردن پل های پشت سر نبود؟ آیا اگر گلشیفته فرصت دیگری برای حضور جلوی دوربین پیدا نکند و از دل برود هر آنکه از دیده رود، باز هم یک همایون ارشادی دیگر پیدا خواهد شد تا به یک ریدلی اسکات دیگر معرفیش کند؟به هر حال آینده قضاوت می کند.

"این معما فقط به تردید منتهی میشود

و من در این دوران سیاه و پریشان

دنبال یک نشانه میگردم

پس اگر حرفی برای گفتن داری

همین حالا بهم بگو"^*

once فکر کنم بهترین فیلم رومانتیک-موزیکالی باشد که در این چند سال دیدم. یک موزیکال امروزی و کم خرج برنده اسکار، نه مثل آنهایی که به زور و به وفور ترانه های عجق وجق را حتی اگر ربطی هم به اصل موضوع نداشته باشد در فیلم چپانده اند -سوئینی تاد، هیراسپری، دریم گرلز- و رومانتیک، نه مثل نوامبر شیرین و نوت‎بوک که حتما باید به سبک Love Story با سرطان و مرگ تمام شوند. موضوع فیلم از اتیکتش هم معلوم است: «هر چند وقت یکبار خود خودشو پیدا میکنی؟» فیلم روایت آشنایی نقش اول مرد، گلن هنسارد، یک نوازنده خیابانی گیتار است که در مغازه ی تعمیر جاروبرقیِ پدرش کار میکند، با مارکتا ایرگلوا [هیچکدام در فیلم اسمی ندارند] یک مهاجر چک تبار که انگلیسی را با لهجه خارجیها حرف میزند و با مادر و دختر کوچکش در آپارتمانی در محلات فقیرنشین دوبلین روزگار میگذراند. دخترک پیانونوازی را از پدرش یاد گرفته و هر روز در یک مغازه سازفروشی پیانو میزند؛ گاهی هم در خیابان گل میفروشد. از اینجا به بعد رومانس خاصی در فیلم حاکم میشود با فاصله ای نجومی از عشقهای هالیوودی. عشقی که بیشتر جاذبه‎ایست درآمیخته با خودداری متقابل. از آنجا که هر دو بازیگر سازنده واقعی ترانه ها و موسیقی‎های فیلم نیز هستند به نحوی با تار و پود نقش درهم می‎آمیزند که انگار تماشاگر یک مستند لطیف و ستایش‎آمیز درباره در هم آمیختگی موسیقی و زندگی هستیم.

در ادامه هر چند فیلمنامه هیچ پیچ و خم و ابهامی ندارد ولی در عوض تا دلت بخواهد مثل لیریکهایی که مرد برای عشق روزهای دورش ساخته صادقانه و مثل آسمان ابرگرفته ایرلند تیره و تلخ است. ترانه‎ها تا آن حد عالی هستند که حتی اگر به صورت یک آلبوم منفرد موسیقی هم ارائه میشدند قطعا در یاد می‌ماندند چه برسد به اینکه قرار باشد هرکدام روایتگر بخشی از زندگی دو نوازنده‎ای شوند که قصد دارند پیش از خداحافظی ترانه های خیابانی‎شان را ضبط استودیویی کرده و یادگاری داشته باشند.

در 

*از ترانه همین حالا به من بگو

 

کمال تبریزی کارگردان یکی از فیلمهای مورد علاقه‌ام در سالهای گذشته یعنی «گاهی به آسمان نگاه کن» است. فیلم آخر او «همیشه پای یک زن درمیان است» هم مانند «گاهی به آسمان...»یک کلاژ است ساخت و پرداخت ذهن کارگردان. فیلم را در روز اول اکران و بعد از یکساعتی ایستادن در صف چندین متری سینما قدس دیدم. شروع و تیتراژ امیدوارکننده‌ای داشت اما تدریجا با پیشرفت روایت خالی بودن دست فیلمساز به شدت توی ذوق میزد. از یکساعت که گذشت دیگر رفتم توی گارد. بهترین فیلم جشنواره  فجر اخیر از دید تماشاچی ها چیزی شبیه یک معمای سوررئالیستی آشفته و بی منطق است که آخرش خود کارگردان هم از ژس حلش برنیامده. شنیده بودم در خود جشنواره هم منتقدها تحویلش نگرفتند و معقتد بودند طنز و ساختار یکدستی ندارد، که واقعا هم ندارد. اگر نقش رضا کیانیان و شوخی های نزدیک خط قرمزش در قالب یک مدیر دولتی جانباز و جانماز آب‌کش را که کارمندان مونثش را دعوت به سنت حسنه  صیغه میکند حذف کنیم، جز چند شوخی دم دستی با محوریت گلیشفته -که چقدر هم این عشق تیراندازی بودن بهش نمیاید- و حبیب رضایی در نقش یک مدیر انتشاراتی سرگردان و چند تا دیالوگ قاعدتا خفن درباره زنها -که اگر میخواهی زنها فلان شوند باید بیسارشان کنی و الخ- از کل فیلم چیز زیادی نمیماند. حالا هر قدر هم خود کمال تبریزی معتقد باشد «طنز فیلم سطحی نیست و اتفاقا یک فانتزی چند لایه است که برای فهمیدنش روی هوش مخاطب عام حساب کرده». انگار علاوه بر اینکه کارگردانهای جدید فیلم خوب ساختن بلد نیستند کارگردانهای خوب هم فیلم خوب ساختن دارد یادشان میرود. 

دیگر مسلّم شده که آدمها دو دسته‌اند: آنهایی که لاست را دیده اند، آنها که باید آن را ببینند. راستش نمیخواهم درباره سریال -به قول بدسلیقه ها گمشدگان- آسمان و ریسمان اضافی ببافم. اعجاب لاست تا آن حد است که وب سایتها و وبلاگهای زیادی همه جوره از زوایای مختلف تحلیلش میکنند و نکته ای را از قلم نمیاندازند. یکی از این وب سایتها متعلق به جیسون هانتر است که داده های مختلف سریال را کنار هم چیده و فرضیه ای برای توجیه وقایع لاست طراحی کرده. فرضیه ای به نام حباب زمانی که اگر حال داشتید میتوانید کاملش را بخوانید که انصافاً هم جامع است و اگر حال نداشتید برگردان فارسیش را البته با تلخیص در پرونده ویژه شهروند امروز ببینید. اما یک بخش جالب سایت هانتر سوال و جوابهای خوانندگانش است که تصمیم گرفتم در چند پست به فارسی ترجمه کرده و اینجا بگذارم:

-این تئوری، چگونه ارواح و زمزمه هایی که ساکنین جزیره می بینند و میشنوند را توجیه میکند؟(پدر جک، اسب کیت و غیره)

ارواح و زمزمه ها، روش تقدیر برای تصحیح مسیر هستی است که شخصیت ها را به انجام اعمال مشخصی هدایت میکنند. اعمالی که تایم لاین مقدر شده  را حفاظت میکنند. بعضی از ارواح مانند پدر جک، جیکوب، مادر بن و برادر اکو در حقیقت موجوداتی از لحاظ فیزیکی نیمه مرده اند و اگر وجودشان برای کمک به تصحیح سرنوشت ضروری باشد، میتوانند برای لاستی های معینی ظاهر شوند. بعضی موجودات مانند والت و اسب کیت، فقط تصوراتی هستند که خودشان را عرضه میکنند تا لاستی ها تقدیرشان را به منصه ظهور برسانند.

مثلاً شانون مرد برای اینکه او و سعید هر دو والت را دیدند. شانون به خاطر تغییر بنیادی در شخصیتش می‌بایست می‌مرد. شانون قدیمی هیچوقت نمیتوانست عاشق مردی مثل سعید شود بنابراین سرنوشت روش خلاقانه ای را برای حذف او پیدا کرد تا کنشهای شانون با کنشهای بقیه لاستی ها تداخلی نداشته باشد و منجر به یک شکست بالقوه در تایم لاین آینده نشود. بنابراین عشق او به سعید نهایتاً او را به تقدیرش -آنا لوسیا- سپرد.

پدر جک هم در جزیره زنده دیده شد. این مضوع به خاطر این است که وقتی پیکر بیجان پدر جک با زمان گذشته در جزیره تصادم کرد [زمانی که هنوز زنده بود] پدر جک به شکل شبحی نیمه مرده دوباره به زندگی برگشت. احتمالاً به همین خاطر است که هارلی توانست او را در کلبه جیکوب ببیند.

زمزمه ها متعلق به اشباح نیمه مرده دارماست که در تصفیه کشته شدند. در تایم لاین قبلی-از  ۱۹۹۶-۲۰۰۷- این افراد در اصل برای دارما کار میکردند، تا زمانی که بن در زمان به عقب برگشت و آنها را کشت. حالا زمزمه ها به لاستی ها کمک میکند تا بن را شکست دهند.

وقتی هارلی از جزیره خارج میشود روح چارلی را میبیند زیرا در تایم لاین اصلی، پیش از زمانی که بن به گذشته بازگردد، اوشنیک ۸۱۵ سقوط نکرده بود. هرچند چون چارلی در تایم لاین جدید هیچگاه از جزیره خارج نشد، می تواند در مقابل چارلی ظاهر شود تا در شکل دادن به کارهای هارلی به او کمک کند. بنابراین از لحاظ تکنیکی،تقدیر میتواند از طریق فعل و انفعالاتی با دیگر شخصیت ها افراد را به کنش های معینی وا دارد اما باید مد نظر داشت که تقدیر از لحاظ فیزیکی قدرت وادار ساختن افراد به کاری را ندارد.

هر موقع که به فصل ششم سریال برسیم، یک جورهایی راند نهایی مبارزه را بین لاستی ها و نیروی مقابلشان-دارما- دیگران و تقدیر شاهد خواهیم بود. آنگاه همه شخصیتهای باقیمانده نقشی کلیدی را در نجات یافتن در آن لحظه از زمان بازی خواهند کرد. ما این جریان را با وجود عناصر دیگری در سریال دریافته ایم ولی هنوز همه جوابها را نداریم. مثلاً اینکه چرا افراد معینی زنده نگهداشته میشوند و افراد معین دیگری باید بمیرند. چند چیز محدود که میدانیم اینهاست: اعداد لاتاری هارلی او را به منفجر کردن دریچه سوق میدهد، ارتباط جک با پدرش او را وادار به شروع کمک رسانی به بقیه نجات یافتگان میکند و بقیه اتفاقات. هر چند تا پایان سریال و تا زمانیکه به نقش واقعی شخصیتها در سریال پی نبریم مشکل است تا اهمیت «پندارهای» شخصیتها را دریابیم.

 -هیولای دود چیست؟

سوال بزرگ! هیولای دود یک ماشین و یا چیزی دست ساز بشر نیست. هیولای دود ابزار فیزیکی تقدیر برای کنترل هستی و حفاظت از تایم لاین است. هیولا فقط در جزیره وجود دارد زیرا جزیره در زمان گذشته واقع شده، جایی که آینده ای مقدر شده داشته است-زیرا از لحاظ تکنیکی لاستی ها متعلق به آینده اند- مثلاً اکو را در نظر بگیرید. او بلافاصله بعد از اینکه  تغییری بینیادی در شخصیتش ایجاد شد توسط هیولا کشته شد. در فلاش بکهای اکو، او خود را مقصر اعمال و کنش هایش میدانست. تا وقتی که در جزیره به این باور رسید که هیچ کار اشتباهی انجام نداده است. این باور او منجر به اخذ تصمیمات دگرگون کننده‌ی زندگی در آینده میشد. بنابراین هیولای دود باید او را میکشت تا چنین اتفاقی نیفتد. هیولا همچنین خلبان ۸۱۵ را هم کشت. این اتفاق درست بعد از این افتاد که خلبان واقعیتهایی را در مورد هواپیما فهمید که میتوانست به صورت بالقوه افراد متعددی را تحت تاثیر قرار دهد. این واقعیت ها میتوانست چشم انداز همه را در جزیره تغییر دهد و ضربه مهلکی برای بقیه نجات یافتگان باشد.

هنگامی که هیولا افراد را اسکن میکند، آینده شان را ثبت میکند و مطمئن میشود که کنشهای فعلی آنها با اعمالی که در آینده انجام خواهند داد هماهنگی دارد. اگر هیولا ناهمخوانی را مشاهده کند دست به واکنش میزند و همانطور که اغلب دیده ایم یک نفر را میکشد. خوشبختانه در مورد کیت و لاک هیولا متوجه میشود که وضعیت انها در جزیره، با رونوشت آینده شان تضادی ندارد بنابراین رهایشان میکند.

-میتوان دقیقاً توضیح داد سقوط هواپیما چگونه درست در جزیره ی سال ۱۹۹۶ اتفاق افتاد؟

-به ((تایم لاین)) دقت کنید. جزیره در سال ۱۹۹۶ و به مدت هشت سال در حباب قرار گرفت. وقتی دزموند دکمه را فشار نمیدهد جزیره موقتاً در معرض سال ۲۰۰۴ قرار میگیرد. در حقیقت او جزیره را دقیقاً در معرض زمانی قرار میدهد که هواپیما از روی جزیره عبور میکرد. بنابراین هواپیما قادر بود که به جزیره وارد شود. هنگامی که دزموند مجددا دکمه را میفشارد زمان جزیره مجدداً به ۱۹۹۶ بازمیگردد. همه ی لاستی های موجود در جزیره در سال ۱۹۹۶ زندگی میکنند.

 

 

-جیکوب کیست؟
-همانطورکه میدانیم، مطابق تعریف لاست از مسافرت زمان، اجساد مرده در جزیره می توانند در وضعیت نیمه مرده قرار بگیرند. بنابراین اگر پیکر مرده شما در زمانی به جزیره بیاید که هنوز نمرده اید تبدیل به نیمه مرده میشوید. جیکوب یکی از این موجودات است. او در جایی در گذشته مرده است ولی در یک آینده ی جایگزین، زنده بوده و پیکر مرده ش -اکنونش- هم هنوز در جزیره واقع است. از آنجا که ما چیز زیادی در مورد جیکوب نمیدانیم واقعاً مشکل است بگوییم در جزیره چه کار میکند. فقط میتوان حدس زد که "چی هست". من فکر میکنم جیکوب حقیقی در زمان گذشته با بن و ریچارد کار میکرده. وقتی هر سه‌ی انها در زمان به عقب بازمیگردند جیکوب برای همیشه میمیرد، هر چند روحش همچنان قادر به ارتباط به آنهاست.

-ریچارد کیست و چگونه میتواند بین زمانها و مکانهای مختلف جابجا شود؟

-ریچارد شخصیت نهایی لاست است. او از آینده به گذشته های دور مسافرت کرده است. او تا حد زیادی دقیقاً میداند تا صد سال آینده چه اتفاقاتی قرار است بیفتد. از این رو او دقیقاً میداند که در لحظه درست در کجای زمان باشد. او میداند شوهر ژولیت چه زمانی قرار بوده است با اتوبوس تصادم کند بنابراین از آن برای به جزیره کشاندن جولیت استفاده میکند.

-اگر سرنشینان اوشنیک ۸۱۵ در گذشته سقوط کرده اند پس چرا افراد معینی زنده ماندند و افراد معینی هم مردند؟

سقوط هواپیما تلاشی از سوی تقدیر است برای متوقف کردن آنچه «دیگران» در جزیره انجام میدهند. به همین دلیل فقط افراد مشخصی برای شکست دادن بن مورد نیاز بودند. همانطور که در طول سریال دیده ایم تقریباً همه شخصیتها نقشی حیاتی را در تحت تاثیر قرار دادن کنشهای بقیه بازی کرده اند. از سوی دیگر، دارما نیز در جمع آوری سرنشینان هواپیما نقش داشته. این سوال را باید از تقدیر پرسید.

-اگر هواپیما به زمان گذشته در ۱۹۹۶ میرود، پس برای قرینه های افراد که قبلاً در تایم لاین حقیقی در دنیای واقعی مشغول زندگی بودند چه اتفاقی میفتد؟

-اینجا جاییست که تئوری به یک نقطه ناشناخته میرسد: آیا افرادی که هم اکنون در جزیره در گذشته زندگی میکنند ـ سری پنجم- با شخصیتهای خودشان خارج از جزیره جایگزین میشوند یا اینکه المثنایی از آنها وجود خواهد داشت؟ هنوز هیچ سندی دال بر این موارد ندیده ایم.

-چرا یکنفر باید هر ۱۰۸ دقیقه آن اعداد را وارد سیستم کند؟

-برای اینکه جزیره در زمان معلق بماند برای بن ایده خوبی بود تا ماشین زمان هر ثانیه یا دقیقه ریست شود نه هر ۱۰۸ دقیقه. این مسئله امنیت بهتری را برای جزیره به دنبال میداشت و مدت زمان کمتری آن را در معرض آینده قرار میداد. متاسفانه بن چند مشکل داشت. فرض کنید کامپیوتری را طوری برنامه ریزی کنید که ماشین زمان را  ۱۰۸ دقیقه به گذشته برگرداند. در این صورت کامپیوتر به قبل از زمانی برمی گردد که شما برنامه ریزیش کرده بودید. بنابراین کامپیوتر نمیتواند خودش را برای به عقب برگرداندن ماشین زمان برنامه ریزی کند. اینجاست که نیاز به انسانی مطرح میشود که بتواند حافظه اش را در طول مسافرت زمان برای ادامه reset کردن ماشین زمان حفظ کند. مشکل دیگر بن این بود که او نمیتوانست فقط برود و به یکنفر بگوید که باید اینکار را انجام دهد. منظورم اینست که چه کسی حاضر است که تا ابد بنشیند پشت میز و دکمه را در فواصل زمانی معین فشار دهد؟ بنابراین بن دریچه قو را که در آن برنامه های آزمایشی انجام میشد پیدا میکند. اتفاق مناسبی بود که آزمایش درون دریچه، فشردن یک دکمه باشد. بن تصمیم گرفت که ۱۰۸دقیقه زمان مطمئنی برای ایجاد حباب است. و این گونه شد که بن در حالیکه هدف اصلیش را پنهان میکرد ابتکاری برای reset کردن زمان دست و پا کرد. این سناریوی خوبی برای فردی مثل دزموند بود.

-اگر لاستی ها در زمان مسافرت کرده اند پس چرا کلیر همچنان حامله است؟ آیا خالکوبیهای جک همانقدر قدیمیست؟

-جولیت میگوید زنانی که خارج از جزیره باردار شده باشند زنده خواهند ماند و آنانی که در جزیره باردار شده باشند می میرند. این درست است، زیرا زنانی که قبلاً نوزادی را حمل میکرده اند وقت کافی برای رشد نوزاد در رحمشان داشته اند- پیش از اینکه روی جزیره به عقب برگردند. کلیر از لحاظ تکنیکی اگر دلش میخواست میتوانست قبل از سقوط هواپیما نوزاد را به دنیا بیاورد و این مطابق حرف جولیت دلیل زنده ماندن نوزادش است. هر چند من معتقدم زنها نمیتوانند نوزادی داشته باشند، نه به خاطر سالخوردگی رحمهایشان بلکه به دلیل تقدیر. این که زنان نمیتوانند نوزادی به دنیا بیاورند به سادگیِ تصحیح مسیر سرنوشت است تا از ورود یک موجود ثانویه در هستی جلوگیری کند. وجود یک موجود ثانوی میتواند با آینده تداخل و آن را تغییر دهد. اینگونه،تا آنجا که ما میدانیم آرون میتواند جایگزین شخصیت دیگری در سریال مثلاً اتان شود که در همان زمانی میمیرد که آرون به دنیا میاید. جک هم میتواند خالکوبیهایش را داشته باشد زیرا آنها بخشی از وجود فیزیکی او هستند-که با ورود به گذشته تغییری نمیکند.

کلید تجسم مسافرت زمان این است که اگر شما به گذشته برگردید رحم شما همیشه پیر خواهد شد، موقتاً بیماریهایتان درمان خواهند شد و مهمتر اینکه شما نمیتوانید پیر شوید مگر آنکه به زمان سن واقعیتان در اکنون برسید.

-حصار صوتی چی؟ او کارهای مرموزی کرده، مانند کشتن نیمه کاره میخائیل و دور نگهداشتن هیولای دود از کمپ «دیگران»؟

-از خودتان بپرسید که چرا حصار باید الکترومغناطیسی باشد؟ چرا نباید فقط یک حصار عادی باشد؟گذشته از این تا به حال در زمان ما چنین حصاری وجود خارجی نداشته است. اصلاً همینکه سریال چنین حصاری را معرفی میکند نشان میدهد که ارتباطاتی با مسافرت زمان دارد. به نظر میرسد حصار الکترومغناطیسی یک سد زمانیست. زمانیکه لاک میخاییل را به آن طرف حصار هل میدهد او بلافاصله وارد زمان حقیقی هستی در آینده میشود-جاییکه میدانیم بر اثر منفجر کردن پنجره ایستگاه زیر آب مرده است- و بلافاصله می میرد-زیرا در آینده او مرده بود- اما مدت کوتاهی بعد از عبور از حصار زمانی او سالم بر می خیزد زیرا به زمان گذشته در زمان جزیره بر میگردد. حصار همچنان هیولای دود را عقب میراند که تصدیق میکند هیولا تصحیح کننده مسیر تقدیر است و نیازی به حضورش در زمان "اکنون" نیست زیرا هیچ تصحیح سرنوشتی در زمان حاضر لازم نیست زیرا آینده هنوز به منصه ظهور نرسیده است که از آن خبر داشته باشیم.

-چه چیز تفاوت ۳۱ دقیقه ای بین کشتی و مردمان روی جزیره را توجیه میکند؟

-افراد روی کشتی در سال ۲۰۰۴ و خارج از جزیره قرار دارند در حالیکه جزیره در سال ۱۹۹۶ قرار دارد. دانیل موقعیت مختصات ویژه را با پرتاب راکت آزمایشی تست میکند. اگر راکت دقیقاً از مرکز مختصات مورد نظر بگذرد بلافاصله وارد جزیره میشود. این حقیقت که راکت ۳۱ دقیقه دیرتر میرسد احتمالاً اشاره به این دارد که از موقعیتی بین مرکز مختصات و دیواره حباب عبور کرده. من فکر میکنم هر چه از مرکز مختصات دورتر شوی اختلاف زمانی نیز بیشتر میشود. بنابراین مثلاً اگر ۱۰ متر از مرکز مختصات فاصله داشته باشی ۳۱ دقیقه و اگر ۵۰ متر فاصله داشته باشی ۱۵۵ دقیقه زمان برای ورود به حباب نیاز داری.در هر صورت فارادی با انجام آزمایش راکت چنین تصورکرد که ۳۱ دقیقه میزان مناسبی از گسست زمانیست.

-سان در جزیره باردار شد ولی در هر صورت نوزادش را به دنیا آورد. چطور ممکن است؟

-دقت کنید مادرها در صورتی نمیتوانند بچه دار شوند که جزیره در حباب زمانی باشد. علت آن اینست که زمان نعل به نعل در جزیره نمیگذرد در نتیجه نوزاد قادر به رشد در رحم مادر نیست. همچنین به دلایلی که قبلاً ذکر شد تقدیر هم خواهان تولد یک موجود جدید نیست. هرچند سان در جزیره باردار شد ولی کمی بعد از آن دزموند کلید دریچه را چرخاند و جزیره شروع به حرکت در زمان حقیقی از سال ۹۶ کرد. بنابراین نوزاد زمان لازم برای رشد را به دست آورد.

پ.ن: آیتمهای کلیدی فرضیه حباب زمانی که تاکنون مسجل شده اند:

جزیره در یک حباب مغناطیسی قرار داده شده تا در بعد زمان جابجا شود.۱۰۰٪

هیولای دودی، ابزار فیزیکی تصحیح سرنوشت است.۹۰٪

بن یا از آینده و یا توسط شخصی از آینده هدایت میشود.۵۰٪

فشردن دکمه در ایستگاه قو،زمان جزیره را reset کرده و آن را در حباب نگه دارد. صفر ٪

در آوریل ۱۹۴۵ همه چیز رایش سوم داشت از هم می پاشید. در آسمان خبری از لوفت وافه نبود و در زمین گردانها یکی یکی با نزدیک شدن روسها به برلین که زیر آتش توپخانه بود تسلیم میشدند .در طرف دیگر آدولف هیتلر (برونو گنز) را میبینیم که اعتنایی به توصیه های معتمدانش برای ترک برلین نمیکند و اصرار دارد تا زمانی که ناکامیها به پایان برسد در برلین بماند. در عوض همراه با اوا براون، ترادل جانگ- تند نویسش- و تعدادی از آجودانها و ژنرالهایش{گردا کریستین، دکتر ارنست شنک، ژنرال ویلهلم موهنک، ژنرال هلموت ویدلینگ، پروفسور ورنر هس، اوتو گانش آجودان مخصوصش، ژنرال آلبرت اشپیر،ژنرال کیتل و ژنرال جادل، هرمان گورینگ، هاینریش هیملر،مارتین بورمن و دکتر لودویگ استامفیگ، روخوس میش و گوبلز و همسر و شش فرزندش} به پناهگاهی در زیر ساختمان صدراعظمی می رود. اینجا هیتلر دیگر هر نظریه ای مبنی بر شکست سرزمین پدری را رد میکند و پشت سر هم دستورهای غیر ممکن برای ژنرالهایش صادر میکند، در حالیکه روسها هر لحظه نزدیکتر میشوند.

کارگردان هرشبیگل مطمئنمان میکند که این چیزی فراتر از بررسی روزهای آخر هیتلر است و هنرمندانه احساسات ناخوشایند و تحت فشار پناهگاه را با ناامیدی خیابانهای بیرون در هم می امیزد.فیلم درواقع نمایش روزهای پایانی برلین هم هست جایی که فضای جنون ترسناکی شهر را دربر گرفته.سربازها انقدر مست کردند که نگرانیها را فراموش کرده اند و در حالیکه بمبها در بیرون شهر را میلرزانند،مهمانیهای دیوانه وار در سالن رقص برگزار میشود، پیرمردان از تختها بیرون کشیده میشوند و به عنوان خائن در خیابان دار زده میشونند و هیچکس مطمئن نیست چه بر سر کشورش میاید.

فیلم ظاهرا" از دید منشی تازه کار و بی تجربه ی هیتلر-جانگ- روایت میشود که مجذوب مکتب فکری او شده اما در گوشه کنار فرصتی می یابد تا به برداشتهای مختلفی از زندگی در شهر در حال سقوط برسد. پسری ۱۳ ساله که چسبیدن به گروه جوانان هیتلری را به هشدارهای پدرش ترجیح میدهد، دکتری خسته که در خیابانهای شهر گشت میزند تا به سربازها و غیرنظامیهای مجرح فراموش شده در گوشه کنار کمک کند و مشقات و نگرانیهایی که پیرامون هیتلر جریان دارد جایی که دسیسه و سیاست در راه شکست یکی میشوند و حتی بعضی از نزدیکترین متحدین هیتلر هم ترکش میکنند یا فریبش میدهند. جالب اینجاست که وقتی شهر پشت سر هم میلرزد در پناهگاه همه از هم میپرسند این بمباران هوایی است یا شلیک توپ؟ و بعد که هیتلر میفهمد شلیک توپهای روسی است فریاد میزند روسها در ۱۲ کیلومتری شهرند و من حتما" باید از افسرانم بپرسم تا بگویند.

نقطه قوت فیلم بازی حیرت انگیز برونو گنز سوییسی است که مدام  بین عصبانیتهای دیوانه وار و هیجان زده با یک آینده نگری مسخره و احساسات ملایم مثل بقیه آدمها در رفت وامد است. فیلم هیتلر را بیشتر از دیگر فیلمهای ساخت شده دراین باره انسانی نشان میدهد که همین هم در آلمان باعث جدالهایی شد هر چند با دیالوگهایی مثل " رحم، ضعف است" یا " مردم آلمان سرنوشت خودشان را انتخاب کرده اند و اگر که شکست بخوریم کشته شدنشان ربطی به من ندارد" بی رحمی و خودرایی شخصیت هیتلر را هم دست کم نگرفته ولی به هر حال از کلیشه هایی که او را نمادی از شیطان نشان میدهند به دور است.

Downfall-der Untergang/محصول ۲۰۰۴ آلمان/کارگردان: الیور هرشبیگل/بر اساس کتابهای یواخیم فست و ترادل جانگ/بازیگران:برونو گنز،الکساندرا ماریا لارا،کریستین برکل

 

در زودیاک خبری از فینچربازی نیست. آنقدر که اگر تیتراژ را نخوانیم نمیفهمیم باکاری از استاد طرفیم! ولی در انتها که فیلم بعد از دو ساعت و نیم درگیری ذهنی بی وقفه به پایان میرسد و با اینکه هنوز کارگردان لو نداده است که این قاتل زنجیره ای -که میخواست نامه های رمزدارش در صفحه اول روزنامه ها چاپ شوند- کدامیک از مظنونین است(درواقع همانقدر مشکوکیم که پلیسهای فیلم مشکوکند)- به استادیِ فینچر پی می بریم. زودیاک در ۴ جولای ۱۹۶۹ در اوج دوران هیپی‌گری شروع میشود .در شبی که نور چراغهای جشن و آتش بازی آسمان را روشن کرده اند، دختر جوانی به اسم دارلین فرین با ماشینش طول خیابانی در حومه شهر را طی میکند و بعد از سوار کردن دوست پسرش مایکل ماگیو برای غذاخوری بیرون میروند. اما بعد از مدتی نظر دخترک عوض میشود و در زمین گلف بلو راک اسپرینگ توقف میکند. جایی که باریکه راه عشاق است. پسرک خنگتر از آن است که بفهمد دخترک دنبال معاشقه ای یا چیزی در همین مایه هاست. تا اینجا همه چیز آرام و ملایم پیش میرود که در همین حین تراژدی کلید میخورد. پسرک با شنیدن صدای اتومبیل ناشناسی مشکوک و نگران از دخترک میخواهد باریکه‌راه را ترک کنند ولی دختر که گویا با ارننده اتومبیل آشناست توجهی نمیکند. ماشین ناشناس عقب میرود و پس از چند ثانیه دوباره برمیگردد. راننده ای با چراغ قوه ای در دست پیاده میشود، به سمت ماشین بچه ها حرکت کرده و...بنگ!  این یک شروع میخکوب کننده برای فیلمی درباره یک قاتل زنجیره ایست. در آغاز کار مثل همین مورد، قتلها انقدر غیر منتظره اند که فکر میکنی ماجرا مثل Seven بر پلتفورمی از سلسله قتلهای هدفدار طرحریزی شده است، ولی هرچه میگذرد قتلها بی هدفتر میشوند و تدریجا پرونده در کش و قوسهای جمع‌آوری مدرک علیه آرتور لی آلن (اصلی ترین مظنون پرونده که در سال 92 مرد) زمینگیر میشود. یک زمینگیری سی ساله که در نهایت با اینکه تکلیف قاتل تقریبا مشخص شده به دستگیری او نمیانجامد. اینجا فرضیه ایمطرح میشود که اصلا از ابتدا زودیاک معینی وجود نداشته است و دلیل آن هم تفاوتهای ساختاری قتلها با یکدیگر است که در واقع توسط چند نفر و بدون هیچ ارتباط معناداری با یکدیگر صورت گرفته اند و زودیاک فقط اعتبار آنها را می خریده. بعضیها این انتقاد را مطرح کرده اند که فیلم در دقایق آخرش از دنبال کردن هویت زودیاک پا پس میکشد و هرچند هم که در دنیای واقعی رابرت گری اسمیت، کارتونیست روزنامه کرونیکل که اصلی ترین تعقیب کننده جریان است، متقاعد شده باشد ولی تماشاچیان متقاعد نمیشوند. این مسئله موجب ابهام  ناخوشایندی در انتهای فیلم میشود. حتی به نظر میرسد خود فینچر برای اینکه ابهام آفرینی بیشتری کرده باشد نقش زودیاک را به افراد مختلف و با تونهای صدای مختلف می سپرد و بعد از آن تق! کات و تمام...

کارگردان: دیوید فینچر/فیلمنامه:جیمز ون در بیت بر اساس کتاب رابرت گری اسمیت درباره سلسله قتلهای زودیاک در سان فرانسیسکو طی ۱۹۶۰ تا ۱۹۷۰/محصول ۲۰۰۷

اکثر فیلمهایی که این روزها درباره تروریستها ساخته میشوند زاویه دیدشان را از سرخط اخبار خبرگزاریها به عاریت میگیرند اما عقده بادرماینهوف به کارگردانی اولی ادل از گذشته به امروز نقب میزند و نه از خود امروز به امروز. به لحاظ نمایش سیاست بازیها، هیجان و بازسازی یک دوران تاریخی شاید یکی از بهترینها در نوع خود باشد و میتوان همردیف  فیلمهای تحسین شده کوستا گاوراس Z و State of siege به حسابش آورد. فیلم کالبدشکافی جامعی است از یک گروه پایبند به مبارزه مسلحانه چپگرا در آلمان غربی که خودش را انجمن ارتش سرخ مینامید و در ۱۹۷۰ دست به سلسله بمبگذاریهایی در دفاتر روزنامه،کلانتری ها و قرارگاههای نظامی ارتش آمریکا میزد و تا ۱۹۹۸ که سرشاخه های آن یا در درگیری کشته شدند و یا در زندانها مردند مورد حمایت بخشی از چپها قرار داشت. نطفه اولیه انجمن در زمان جنگ ویتنام و ترورهای سیاسی در آمریکا شمل گرفت اما عصبیت آنها پا از مرزها فراتر گذاشت. در یک برهه آنها به اردن میروند تا با شرکای فلسطینیشان به تبادل فکر بپردازند و در جایی دیگر وقتی شاه ایران و همسرش برای دیداری رسمی وارد برلین غربی میشوند با تظاهرات اعضای انجمن مواجه میگردند که سرکوب آن توسط پلیس یک کشته به جای گذاشت. خشونتی که پلیس به کار میگیرد این پایه فکری انجمن را تقویت میکند که زندگی کردن در یک کشور پلیسی فرقی با زندگی در سرزمینهای تحت سیطره گارد ویژه آلمان نازی ندارد. در میان تمام خونریزی ها و چنگ و دندان نشان دادنها، این گروه چریکی عمدتا برآمده از طبقه متوسط، نت گزنده ای را به صدا در میاورد: علیرغم تمام هرج و مرج طلبیشان، فرزندان دوران نازیها خودشان را مبارزانی میبینند که برای رهایی از یک رایش سوم دیگر تلاش میکنند. آندریاس بادر واقعا از کنترل خارج میشود. مانند همه ایدئولوگها او بیشتر به فکر قدرت است تا ایدئولوژی. علیرغم اعتقاد سطحی او به آزادی سیاسی و حقوق زنها، زنان گروه را ابرار دستی بیشتر نمیبیند و وحدت‎گرایی مذهبیش خاورمیانه‌ایها را که او علی بابا مینامدشان در بر نمیگیرد. بادر معتقد است داشتن رابطه جنسی و شلیک گلوله هر دو یک چیزند. شریک او اولریکه ماینهوف ستون‎نویسی است که در قدرتمندترین سکانس فیلم تصمیم سرنوشت‌سازی برای پیوستن به گروه میگیرد. او پنجره بازی را میبیند که اگر از آن بپرد زندگیش برای همیشه تغییر خواهد کرد و وقتی میپرد تنها اتفاقی که میفتد به صدا درامدن یک ناقوس مرگ است. اولریکه نمونه‎ای‌ست از کسانی که به پای سمپاتی های متعصبانه سیاسی‌ خود همه چیز را حتی خانواده را قربانی میکنند. او وقتی برای انجام ماموریت دخترهایش را پشت سر میگذارد بسیار درهم ریخته و پریشان به نظر میرسد. در تمام طول فیلم با بی عاطفگی تمام عمل میکند و هیچوقت به طور کامل در لحظه نیست. اولریکه در فرایند پیدا کردن خود،خودش را گم میکند.

فیلم ساختن درباره یاغیها مثل راه رفتن بر روی نخ است. چند حرکت سریع و اغواگریِ فیلم. اما عقده بادرماینهوف از این نخ به سلامت رد میشود و ما را با پرسشی بی جواب تنها میگذارد: چگونه میشود تروریسم را منقرض کرد در حالیکه تروریستها هر روز هزاران دلیل جدید پیدا میکنند؟

جمعه عصر برنامه «سینما پشت پرده» شبکه چهار موضوعش را به نقد فیلم اسکندر ساخته الیور استون اختصاص داده بود؛ با حضور نادر طالب‌زاده و دکتر اکبر عالمی. دکتر عالمی از زاویه‌ای کاملا ناسیونالیستی الیور استون را به خاک و خون کشید و بعضاً کم مانده بود فریاد بزند. وطن‌دوستی او صادقانه به نظر می‌رسید. در مقابل طالب‌زاده سعی می‌کرد آش درهمجوشی باز بگذارد از تئوری توطئه و هیولای هالیوود و جنگ رسانه‎ای و قس علیهذا. یک زاویه غرض‎ورز و فرافکنِ صِرف که به جای انتقاد از خط مشی داخلی که سالهاست تمام همّ و غم خود را بر کمرنگ نشان دادن تاریخ پیشااسلامی ایران متمرکز کرده است، از هالیوود انتقاد می‌کرد که چرا بلندگوی سلطه شده است!

فیلم استون البته سوءتعبیر کم ندارد. در همان ابتدا لوگوی فیلم که پیکره صورت اسکندر است با افکتهای گرافیکی از میان نشان فروهر، جان و جوهر زندگی ایرانیان باستان، ظهور می‌کند. بعد می‌رسیم به اینکه ارسطو در کلاس درسش با اسکندر، پارسیان را بربر و برده‎دار می‌خواند و در سرتاسر فیلم به جای استفاده از لفظ پارسی، که یونانیان به خوبی با آن آشنا بوده و حتی خدایی به نام پرسئوس نیز دارند، صرفاً از لفظ بربر استفاده می‌شود. [این درست که یونانیان تمام اقوام غیر یونانی زبان را بربر می‌نامیدند اما این واژه بار تحقیرآمیز دارد و نشاندنش در تقابلی اسطوره‎ای با تمدن یونانی چندان هم اتفاقی به نظر نرسیده و پیشاپیش دارد پیام خود را ارسال می‌کند.] سابقه استون در اهمیت دادن به جزئیات و دقت در تحقیقات پیش‎تولید این بار چندان درخشان نیست و حتی در موردی پیش پا افتاده همچون پوشش هخامنشیان، نه فقط به فرهنگها و دایره المعارف پوشاک ایران باستان رجوع نکرده، که زحمت یکبار بررسی نگاره‌های تخت جمشید را هم به خود نمی‌دهد و داریوش سوم را در دستار و سرداران او را در کلاهخودهای سامورایی و با گریم کلیشه‌ای بادیه‌نشینان شرقی به تصویر می‌کشد. در مقابل یونانی‌ها همه سفیدپوست و چشم آبی و بادی بیلدینگ‌کارند. [یک نکته زرد در مورد Raz Degan بازیگر نقش داریوش سوم هم اینکه او اسراییلی و چشم سبز است و انتخابش برای این نقش هم از آن کارهاست!] به هر حال وقتی نقدنویس ایرانی در نشریات داخلی هنوز فرق داریوش سوم با یزگرد سوم را نمی‌داند و مشغول صادر کردن انواع تئوریهای محیرالعقول است بر استون هم حرجی نیست که شاه هخامنشی‌اش چشم سبز باشد! مهم فقط این است که فرصتی فراهم شده تا با لعاب ناسیونالیستی برای کوبیدن غرب و آمریکا وارد میدان شد.

استون اصرار دارد تا از اسکندر که به گواه تاریخ سرداری جاه‌‏طلب، لاقید و میخواره بوده -فارغ از خلاقیتهای جنگاورانه‌اش- یک قهرمان هالیوودی پایبند به اخلاقیات غربی بسازد. اینجاست که مرز میان پروپاگاند و واقعیت به آرامی محو می‌شود. اسکندر، مقدونی بود و پدرش فیلیپ با قدرت قاهره و زور سرنیزه یونان را فتح کرد. نفرت یونانیان از او تا بدان حد بالا گرفته بود که از اردشیر دوم برای شکست دادن فیلیپ درخواست یاری می‎کنند [اردشیر برای تلافی تحریکات آتن در مصر، آن را رد می‌کند]. منظور اینکه در فیلم تعارض مقدونی-یونانی که از خطوط پر رنگ حیات اسکندر است به کل حذف و تبدیل به تعارض غربی-شرقی می‌شود. در معرکه‎ی جنگ گوگمل-حوالی موصل امروزی- کالین فارل در دیالوگی رو به سربازان خود می‌گوید: شما برای وطنتان می‌جنگید ولی اینها -اشاره به پارسیان- چنین نیستند؛ آنها می‌جنگند چون شاهشان گفته باید بجنگند! یکطرف خدایان تعهد و آزادگی و یکطرف برده‌های گوشت جلوی توپ. پروپاگاندا از این گل درشت‌تر؟

سنگ بنای روایت فیلم چنین است که اسکندر برای گرفتن انتقام پدر خود که گمان می‌رود با توطئه ایرانیان به قتل رسیده عزم فتح پارس می‌کند. یعنی باز سر و شکلی کاملاً اخلاقی به موضوع داده می‌شود، انگار که شهوت جهانگیری، طلاهای تخت جمشید، انتقام لشگرکشی خشایارشا به سرزمینهای یونانی و لغو عهدنامه آنتالیسداس هیچ محلی از اعراب ندارد. نه تنها از به آتش کشیدن تخت جمشید خبری نیست که حتی در فیلم می‌بینیم بعد از فتح بابل که با خیانت ساتراپ آن ممکن شده، اسکندر و سردارانش همچون منجیان آسمانی در میان استقبال پرشور مردم وارد شهر شده و بسی متمدنانه در حرمسرای کاخ داریوشِ بربر [که در کلیشه‌ای‌ترین درک شرق‌شناسانه، چیزی کم از فاحشه‌خانه‎های پاتایا ندارد و زیبارویان و رامشگرانش بی خبر از جنگ سرگرم عیش و نوشند] نزول اجلال می‌کند و از به ارمغان آوردن آزادی برای تمام مردم جهان سخن می‌گوید.

اما نکته آخر. بد نیست که در کنار نکات منفی فیلم، به برخی دقایق مثبتش هم اشاره کرد، خصوصاً که استون در آثار قبلی‌اش نیز تا حدی که مناسبات هالیوود اجازه داده تلاش کرده تا از خیر و شر سازی مطلق بپرهیزد. فیلم در imdb نمره پایینی از مخاطبان گرفته و شاید به لحاظ هنری نکته قابل اعتنایی نداشته باشد اما به طور حتم در شرایطی که تلویزیون و سینمای ما در تسخیر انواع تولیدات نمایشی «فاخر» از تاریخ شبه جزیره عربستان و ایران پسااسلامی است، عظمت امپراطوری پارس و به قول ارسطو «بزرگترین امپراطوری شناخته شده تاریخ» را به تصویر می‎کشد و  حتی ابایی ندارد تا در تقابلی نمادین با نمای آغازین فیلم، نشان فروهر  را بر بالای پیکر اسکندر در بستر مرگ به اهتزاز در آورد. در سکانسی از فیلم شاهدیم که چرا اسکندر علیرغم میل مادرش المپیا، دختر داریوش را به همسری می‌گیرد و ولو اینکه آن را چیزی فراتر از همان تعارفهای قهرمان‌ساز به حساب نیاوریم، به برابری انسانها فارغ از نژاد یونانی و پارسی و هندی اشاره کرده و در نهایت حکومت را از آن خدایان می‌داند؛ و در ادامه با نمایاندن شکوه بابل به سردارش، برتری تمدن پارسیان نسبت به یونانی‌ها را یادآوری می‌کند. به هر حال زیاده‌خواهی است اگر از زاویه نگاه هالیوود به ایران بیش از این انتظار داشته باشیم.

 مطلب مرتبط: اسکندر، بازخوانی مجدد 

در فوریه ۱۹۴۵ هر چند جنگ در اروپا تقریبا روبه پایان می رفت ولی در شرق آسیا به شدت هر چه تمامتر ادامه داشت. یکی از تعیین کننده ترین و خونبارترین نبردهای متفقین هم نبرد آمریکا برای تصرف جزیره آیوجیمای ژاپن بود که توسط ۱۲ هزار نیروی ژاپنی حفاظت می شد. نبرد آیوجیما با انتشارعکسی که تبدیل به یکی از تمثیلی ترین و معروفترین عکسهای جنگ جهانی دوم شد، به اوج خودش رسید. جایی که ۶ تفنگدار نیروی دریایی و یک پزشکیار برای اولین بار در هزار سال، پرچم کشوری بیگانه را در خاک ژاپن، در فورمتی نمادین بر فراز کوه سوریباچی به اهتزاز در میاورند. عکس در آن دوره تبدیل به نماد پیروزی ملتی خسته از رکود اقتصادی و جنگ شد و بلافاصله آن ۶ سرباز را تا حد یک قهرمان ملی بالا کشید. البته همه آن ۶ نفر تا آن حد خوش شانس نبودند تا تصویر خود را بر صفحات اول روزنامه های آمریکا ببینید و نیمی شان تنها چند دقیقه بعد در مسیر فرود آمدن از کوه کشته شدند. موضوع اصلی فیلم ایستوود خود این سربازان و کش و قوسهای مربوط به دست و پنجه نرم کردن سه سرباز نجات یافته با شهرتی ناخواسته در همراهی با سوءاستفاده از مرگ همقطارانشان و ادعای دروغین حضور در عکس است. به همه ی اینها تلاش دولت روزولت برای تهییج مردم به کمک مالی برای تامین هزینه های جنگ و فشار بر ۳ قهرمان نمادین را نیز باید اضافه کرد. ایستوود در سکانسی موقعیت پاردوکسیکالی خلق میکند جایی که از ورود یک قهرمان ملی که از قضا سرخپوست نیز هست به یک بار جلوگیری می شود چرا که ورود به بارِ سفیدپوستان برای سرخ ها و سیاه ها ممنوع است، انگار که بخواهد بر توخالی بودن تمام آن شور و هیاهوها تاکید دوباره ای کند. تاکید اول او وقتی ست که در می یابیم دو تا از سه سرباز اصلا در عکس حضور نداشته اند.

تمام حرف فیلم ایستوود - که از لحاظ بصری به یک رونوشت تمام عیار از نجات سرباز رایان اسپیلبرگ {سرباز؟سرجوخه؟!} می ماند را می توان اینگونه خلاصه کرد که: قهرمانان واقعی جنگ قهرمانان مرده ی جنگند. خود اسپیلبرگ هم اینجا به عنوان تهیه کننده حضور دارد و شاید دنبال فرصتی برای گفتن ناگفته هایش در سرباز رایان می گردد.

با این حال، پرچمهای پدران ما همچنان در حد یک کلیشه هالیوودی کشدار و کسل کننده باقی می ماند و دو سوم پایانی آن نیز -در قیاس با نامه هایی از آیوجیما که ایستوود همین جنگ را از دید دشمن -ژاپنی ها- روایت کرده و اوج کار خود را در فاینال به نمایش می گذارد- چیزی جز یک شکست ناامیدکننده به شمار نمی رود.

 

نمیتوانم بگویم «کافه ستاره» را دوست نداشتم. سامان مقدم لااقل در تکنیک روایت دست به ریسکی زد که میتوانست کل فیلم را از ریخت بیندازد. مثلا پیرمردی که در صندلی کناری من نشسته بود تا آخر سر در نیاورده بود که چرا بعضی سکانسهای فیلم بارها تکرار شدند و برای توضیح به همسرش میگفت احتمالا «یادش میاید»! به هر حال درام تلخی است کافه ستاره، این روایت عشق و ناکامی جنوب شهری. جنوب شهری که مکانیکهایش مثل عشاق پاریسی برای نامزد چادریشان زیر باران با چتر باز میرقصند.

آیدا : ببین من یه سیستمی دارم تو زندگیم به اسم راه پیمایی‌های طولانی مدت. بعد توی این راه پیمایی‌های طولانی مدت من همینجوری شروع میکنم، راه میرم، راه میرم، اصلا حرکتمو قطع نمی‌کنم، ماشینا بوق می‌زنن مردم بهم متلک می‌گن ماشین میاد از روم رد می‌شه، برف میاد بارون میاد، ولی من همچنان به راه رفتن ادامه میدم. الانم اگه سوار شدم به خاطر این بود که خیلی خیس شده بودم. حوصلهٔ راه رفتن دیگه نداشتم، خسته شده بودم. بعد به خاطر اینم هیچی نمیشنوم ُ برای این که تو گوشم موسیقیه. بعد، تمام مدت دارم موسیقی گوش می‌دم. تو چی تو موسیقی گوش می‌دی؟ اون وقت چی گوش می‌دی؟ چون می‌دونی من آدما رو از رو موزیکی که گوش میدن طبقه‌بندی می‌کنم . یعنی این که واسم مهمه بدونم کسی بلوز گوش بده، یا جز گوش بده یا موسیقی آلترناتیو گوش بده، یا مثل من فکرش باز باشه، اول باخ گوش بده، بعد موسیقی آلترناتیو گوش بده، بعد همه رو پشت سر هم گوش بده و دچار هیچ مشکلی هم نشه. بعد حالا چی گوش می‌دی؟
منصور : من داریوش گوش می‌دم.

نفس عمیق/پرویز شهبازی/۱۳۸۰

اگر هانا-بی Hana-Bi ساخته ی تاکشی کیتانو کارگردان دیوانه ی ژاپنی و برنده نخل طلایی ونیز را هنوز ندیده اید، پنجشنبه حوالی سه عصر، کانال چهار را ازدست ندهید. هانابی در ژاپنی به معنای "آتش بازی" یا همان شکل اولیه گل مانندی است که مواد آتشزا در لحظه انفجار در آسمان میسازند. عاشقانه ای مرگبار...نیشی یک پلیس خسته است با همسری در انتظار مرگ از سرطان خون. تمِ آشنای فیلمهای پلیسی: یکی از همکاران نیشی در عملیاتی صدمه دیده و برای همیشه ویلچر نشین میشود (و کمی بعد هم دست به خودکشی میزند.) نیشی که خود را در فلج شدن همکار مقصر میداند سعی میکند هر طور شده به او کمک کند. در همین گیر و دار نیروی پلیس را هم ترک میکند تا مدت بیشتری را با همسر رو به مرگش بگذراند. از اینجا به بعد تقدیر است که نیشی را همچون مارپیچی بی پایان در خود می بلعد. او در  مسیر عشق ورزیدن تا آخر، آنقدر تصمیمات اشتباه میگیرد که درنهایت یک تراژدی را رقم میزند. کم دیالوگی فیلم در بعضی سکانسها کشنده است. تدوین عالی و مکثها روی فضاهای خالی انگار ادامه همان عشق نیشی اند به زنی که میرود دیگر نباشد. به یک فضای خالی در حال تکثیر. و سکانس آخر، ای امان از سکانس آخر.